T.I.Zaslavskaya va L.L.Rûbakovskiy tomonidan 1970-1980 yillarda ishlab chiqilgan bo‘lib, shundan kelib chiqadiki, aholi migratsiyasi (qaytarilmaydigan) makon bo‘yicha qayd qilingan bir qator migratsiya hodisalarini ifodalaydigan jarayon hisoblanadi:

• boshlang‘ich bosqich (potensial migratsiya);
• asosiy bosqich (aholining ko‘payib ketishi);
• yakuniy bosqich (ko‘chib kelgan joyda yashab ketish).

Boshlang‘ich bosqichda aholining migratsion harakatchanligi, ma’lum bir migratsion ko‘rsatmalar, ko‘chib o‘tishga psixologik tayyorlik shakllanadi. Migratsiyaga ijobiy munosabat, turar joyni almashtirish haqida qabul qilingan, lekinhali amalga oshirilmagan qaror bilan birgalikda potensial migratsiyani ifodalaydi. Migratsiya haqida qaror qabul qilish jarayoniga ob’ektiv (aholining turmush darajasidagi tafovutlar) va sub’ektiv (psixologik xususiyatli) omillar ta’sir ko‘rsatadi. migratsiya haqida qaror qabul qilgach, kishi potensial migrantga aylanadi.

Asosiy bosqichda ko‘chib o‘tishning o‘zi ro‘y beradi. Belgilangan vaqtda belgilangan belgilangan yo‘nalishda amalga oshadigan ko‘chib o‘tishlar yig‘indisi migratsion oqimni – berilgan vaqt kesimi oralig‘ida ko‘chib kelish va ko‘chib ketish umumiy hududlariga ega bo‘lgan migrantlar (migratsiyalar) umumiy sonini tashkil qiladi.

Jarayonning yakuniy bosqichida migrantlarning yangi joyga moslashuvi, u yerda yashab ketishi ro‘y beradi: yangi ko‘chib kelganlarning yangicha ijtimoiy-demografik muhitga moslashishi, migrantlarning kichik aholi punktlaridan yirik aholi punktlariga ko‘chib kelishida moslashishi, geografik holati va tabiiy sharoitlari boshqacha bo‘lgan hududlarga moslashish kuzatiladi. Yangi joyda yashab ketishning yakuni yangi ko‘chib kelganlarning doimiy aholi tarkibiga qo‘shilib ketishi hisoblanadi. Yangi ko‘chib kelgan kishilarning yashab keta olmagan qismi avvalgi turar joylariga qaytadi (qaytuvchi migratsiya) yoki yangi hududlarga ko‘chadi (takroriy migratsiya).

Mobil o‘tish nazariyasi (V.Zelinskiy, L.Taba, R.Eppleard va b.) demografik o‘tish nazariyasining bir qismi hisoblanadi. Bunda aholining hududiy harakatchanligini oshirishda ma’lum bir qonuniyatlar mavjud:

• jamiyat modernizatsiyalashuvi bilan qattiq cheklangan jismoniy va ijtimoiy harakatchanlik sharoitlaridan o‘tish;
• muayyan jamiyat uchun mobil o‘tish demografik o‘tish bilan parallel ravishda ro‘y beradi;
• makonga oid harakatchanlik intensivligi va shakllari bo‘yicha – funksiyalar, davriylik, masofa, yo‘nalish o‘zgarishi aniq kuzatiladi;
• potensial migrant hududiy o‘rniga ijtimoiy makondagi o‘z o‘rnini almashtirishni tanlashi mumkin;
• ko‘rib chiqilayotgan jarayon zamon va makon bo‘ylab tezlashish tendensiyasiga ega;
• mintaqa mobil o‘tishni kechikib boshlaganda asosiy zamon va makonga oid ssenariy saqlanib qoladi;
• jarayon qaytaib bo‘lmaydigan xarakterga ega bo‘ladi.

Mobil o‘tishning o‘zi besh bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda (an’anaviy jamiyat) xalqaro migratsiya cheklangan hamda ko‘proq urush harakatlari va diniy sayohatlar bilan bog‘liq. Ikkinchi bosqichda (ilk davrlardagi o‘tish jamiyati) migrantlarning yangi yerlarga ko‘chib borishi faollashadi, malakali mutaxassislarning iqtisodiy jihatdan kuchliroq rivojlangan mamlakatlarga immigratsiyasi paydo bo‘ladi. Uchinchi bosqichda (kech o‘tish jamiyati) ustunlik qilgan emigratsiya immigratsiya bilan almashinadi. To‘rtinchi bosqichda (rivojlangan jamiyat) aholining migratsion faolligi ortadi, migratsiyaning yangi, asosan, qaytuvchan shakllari paydo bo‘ladi. Beshinchi bosqich (eng rivojlangan jamiyat) aholining migratsion harakatchanligi barcha zamonaviy qaytariladigan turlari keskin ustunlik qilishi, rivojlanayotgan mamlakatlardan malakasi past ishchi kuchi oqimining kichikligi, migratsiya jarayonlarining davlat tomonidan tartibga solinishi kuchayishi bilan tavsiflanadi.

 T.I.Zaslavskaya va L.L.Rûbakovskiy tomonidan 1970-1980 yillarda ishlab chiqilgan bo‘lib, shundan kelib chiqadiki, aholi migratsiyasi (qaytarilmaydigan) makon bo‘yicha qayd qilingan bir qator migratsiya hodisalarini ifodalaydigan jarayon hisoblanadi:

• boshlang‘ich bosqich (potensial migratsiya);
• asosiy bosqich (aholining ko‘payib ketishi);
• yakuniy bosqich (ko‘chib kelgan joyda yashab ketish).

Boshlang‘ich bosqichda aholining migratsion harakatchanligi, ma’lum bir migratsion ko‘rsatmalar, ko‘chib o‘tishga psixologik tayyorlik shakllanadi. Migratsiyaga ijobiy munosabat, turar joyni almashtirish haqida qabul qilingan, lekinhali amalga oshirilmagan qaror bilan birgalikda potensial migratsiyani ifodalaydi. Migratsiya haqida qaror qabul qilish jarayoniga ob’ektiv (aholining turmush darajasidagi tafovutlar) va sub’ektiv (psixologik xususiyatli) omillar ta’sir ko‘rsatadi. migratsiya haqida qaror qabul qilgach, kishi potensial migrantga aylanadi.

Asosiy bosqichda ko‘chib o‘tishning o‘zi ro‘y beradi. Belgilangan vaqtda belgilangan belgilangan yo‘nalishda amalga oshadigan ko‘chib o‘tishlar yig‘indisi migratsion oqimni – berilgan vaqt kesimi oralig‘ida ko‘chib kelish va ko‘chib ketish umumiy hududlariga ega bo‘lgan migrantlar (migratsiyalar) umumiy sonini tashkil qiladi.

Jarayonning yakuniy bosqichida migrantlarning yangi joyga moslashuvi, u yerda yashab ketishi ro‘y beradi: yangi ko‘chib kelganlarning yangicha ijtimoiy-demografik muhitga moslashishi, migrantlarning kichik aholi punktlaridan yirik aholi punktlariga ko‘chib kelishida moslashishi, geografik holati va tabiiy sharoitlari boshqacha bo‘lgan hududlarga moslashish kuzatiladi. Yangi joyda yashab ketishning yakuni yangi ko‘chib kelganlarning doimiy aholi tarkibiga qo‘shilib ketishi hisoblanadi. Yangi ko‘chib kelgan kishilarning yashab keta olmagan qismi avvalgi turar joylariga qaytadi (qaytuvchi migratsiya) yoki yangi hududlarga ko‘chadi (takroriy migratsiya).

Mobil o‘tish nazariyasi (V.Zelinskiy, L.Taba, R.Eppleard va b.) demografik o‘tish nazariyasining bir qismi hisoblanadi. Bunda aholining hududiy harakatchanligini oshirishda ma’lum bir qonuniyatlar mavjud:

• jamiyat modernizatsiyalashuvi bilan qattiq cheklangan jismoniy va ijtimoiy harakatchanlik sharoitlaridan o‘tish;
• muayyan jamiyat uchun mobil o‘tish demografik o‘tish bilan parallel ravishda ro‘y beradi;
• makonga oid harakatchanlik intensivligi va shakllari bo‘yicha – funksiyalar, davriylik, masofa, yo‘nalish o‘zgarishi aniq kuzatiladi;
• potensial migrant hududiy o‘rniga ijtimoiy makondagi o‘z o‘rnini almashtirishni tanlashi mumkin;
• ko‘rib chiqilayotgan jarayon zamon va makon bo‘ylab tezlashish tendensiyasiga ega;
• mintaqa mobil o‘tishni kechikib boshlaganda asosiy zamon va makonga oid ssenariy saqlanib qoladi;
• jarayon qaytaib bo‘lmaydigan xarakterga ega bo‘ladi.

Mobil o‘tishning o‘zi besh bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda (an’anaviy jamiyat) xalqaro migratsiya cheklangan hamda ko‘proq urush harakatlari va diniy sayohatlar bilan bog‘liq. Ikkinchi bosqichda (ilk davrlardagi o‘tish jamiyati) migrantlarning yangi yerlarga ko‘chib borishi faollashadi, malakali mutaxassislarning iqtisodiy jihatdan kuchliroq rivojlangan mamlakatlarga immigratsiyasi paydo bo‘ladi. Uchinchi bosqichda (kech o‘tish jamiyati) ustunlik qilgan emigratsiya immigratsiya bilan almashinadi. To‘rtinchi bosqichda (rivojlangan jamiyat) aholining migratsion faolligi ortadi, migratsiyaning yangi, asosan, qaytuvchan shakllari paydo bo‘ladi. Beshinchi bosqich (eng rivojlangan jamiyat) aholining migratsion harakatchanligi barcha zamonaviy qaytariladigan turlari keskin ustunlik qilishi, rivojlanayotgan mamlakatlardan malakasi past ishchi kuchi oqimining kichikligi, migratsiya jarayonlarining davlat tomonidan tartibga solinishi kuchayishi bilan tavsiflanadi.

 T.I.Zaslavskaya va L.L.Rûbakovskiy tomonidan 1970-1980 yillarda ishlab chiqilgan bo‘lib, shundan kelib chiqadiki, aholi migratsiyasi (qaytarilmaydigan) makon bo‘yicha qayd qilingan bir qator migratsiya hodisalarini ifodalaydigan jarayon hisoblanadi:

• boshlang‘ich bosqich (potensial migratsiya);
• asosiy bosqich (aholining ko‘payib ketishi);
• yakuniy bosqich (ko‘chib kelgan joyda yashab ketish).

Boshlang‘ich bosqichda aholining migratsion harakatchanligi, ma’lum bir migratsion ko‘rsatmalar, ko‘chib o‘tishga psixologik tayyorlik shakllanadi. Migratsiyaga ijobiy munosabat, turar joyni almashtirish haqida qabul qilingan, lekinhali amalga oshirilmagan qaror bilan birgalikda potensial migratsiyani ifodalaydi. Migratsiya haqida qaror qabul qilish jarayoniga ob’ektiv (aholining turmush darajasidagi tafovutlar) va sub’ektiv (psixologik xususiyatli) omillar ta’sir ko‘rsatadi. migratsiya haqida qaror qabul qilgach, kishi potensial migrantga aylanadi.

Asosiy bosqichda ko‘chib o‘tishning o‘zi ro‘y beradi. Belgilangan vaqtda belgilangan belgilangan yo‘nalishda amalga oshadigan ko‘chib o‘tishlar yig‘indisi migratsion oqimni – berilgan vaqt kesimi oralig‘ida ko‘chib kelish va ko‘chib ketish umumiy hududlariga ega bo‘lgan migrantlar (migratsiyalar) umumiy sonini tashkil qiladi.

Jarayonning yakuniy bosqichida migrantlarning yangi joyga moslashuvi, u yerda yashab ketishi ro‘y beradi: yangi ko‘chib kelganlarning yangicha ijtimoiy-demografik muhitga moslashishi, migrantlarning kichik aholi punktlaridan yirik aholi punktlariga ko‘chib kelishida moslashishi, geografik holati va tabiiy sharoitlari boshqacha bo‘lgan hududlarga moslashish kuzatiladi. Yangi joyda yashab ketishning yakuni yangi ko‘chib kelganlarning doimiy aholi tarkibiga qo‘shilib ketishi hisoblanadi. Yangi ko‘chib kelgan kishilarning yashab keta olmagan qismi avvalgi turar joylariga qaytadi (qaytuvchi migratsiya) yoki yangi hududlarga ko‘chadi (takroriy migratsiya).

Mobil o‘tish nazariyasi (V.Zelinskiy, L.Taba, R.Eppleard va b.) demografik o‘tish nazariyasining bir qismi hisoblanadi. Bunda aholining hududiy harakatchanligini oshirishda ma’lum bir qonuniyatlar mavjud:

• jamiyat modernizatsiyalashuvi bilan qattiq cheklangan jismoniy va ijtimoiy harakatchanlik sharoitlaridan o‘tish;
• muayyan jamiyat uchun mobil o‘tish demografik o‘tish bilan parallel ravishda ro‘y beradi;
• makonga oid harakatchanlik intensivligi va shakllari bo‘yicha – funksiyalar, davriylik, masofa, yo‘nalish o‘zgarishi aniq kuzatiladi;
• potensial migrant hududiy o‘rniga ijtimoiy makondagi o‘z o‘rnini almashtirishni tanlashi mumkin;
• ko‘rib chiqilayotgan jarayon zamon va makon bo‘ylab tezlashish tendensiyasiga ega;
• mintaqa mobil o‘tishni kechikib boshlaganda asosiy zamon va makonga oid ssenariy saqlanib qoladi;
• jarayon qaytaib bo‘lmaydigan xarakterga ega bo‘ladi.

Mobil o‘tishning o‘zi besh bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda (an’anaviy jamiyat) xalqaro migratsiya cheklangan hamda ko‘proq urush harakatlari va diniy sayohatlar bilan bog‘liq. Ikkinchi bosqichda (ilk davrlardagi o‘tish jamiyati) migrantlarning yangi yerlarga ko‘chib borishi faollashadi, malakali mutaxassislarning iqtisodiy jihatdan kuchliroq rivojlangan mamlakatlarga immigratsiyasi paydo bo‘ladi. Uchinchi bosqichda (kech o‘tish jamiyati) ustunlik qilgan emigratsiya immigratsiya bilan almashinadi. To‘rtinchi bosqichda (rivojlangan jamiyat) aholining migratsion faolligi ortadi, migratsiyaning yangi, asosan, qaytuvchan shakllari paydo bo‘ladi. Beshinchi bosqich (eng rivojlangan jamiyat) aholining migratsion harakatchanligi barcha zamonaviy qaytariladigan turlari keskin ustunlik qilishi, rivojlanayotgan mamlakatlardan malakasi past ishchi kuchi oqimining kichikligi, migratsiya jarayonlarining davlat tomonidan tartibga solinishi kuchayishi bilan tavsiflanadi.