Hududiy demografiya
Hududiy (joylashuvchi yoki mintaqaviy) nuqtai nazar demografik tadqiqotlarda o‘ziga xos o‘ringa ega, zero aholi boshqa har qanday ob’ektiv voqelikning hodisasi sifatida nafaqat davr mobaynida, balki joylashish (maydon bo‘ylab) bo‘yicha mavjuddir. Hozirgi davrda alohida hududlar demografik jarayonlarni statistik tahliliga bag‘ishlangan tadqiqotlar doirasi kengayib bormoqda. Bunday tadqiqotlarga jaxonda o‘tkazilayotgan hozirgi sharoitda mintaqada aholi takror barpo bo‘lishini boshqarishga bag‘ishlangan tadqiqotni, demografik vaziyatning statistik tahliliga oid tadqiqotlarni misol tariqasida keltirish mumkin. Mazkur tadqiqotlarda demografik jarayonlar, hududiy xususiyatlari, ularga ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy omillarni statistik tahlil etish metodologiyasi ishlab chiqilgan, demografik vaziyatdagi o‘zgarishlarga statistik baho berilgan. O‘zbekistonda keyingi yillarda aholi takror barpo bo‘lishi jarayonlarini uning hududlari bo‘yicha sotsiologik-demografik, geografik tadqiq etish rivojlanib bormoqda. Chunki aholi deganda hududda (butun yer shari, uning ayrim qismlari, qit’alar, mamlakatlar, shaharlar, tumanlarda yashayotgan kishilar guruhi tushuniladi. Aholiga xos ijtimoiy-iqtisodiy omillar xususiyatlarni o‘rganmay turib, har qanday demografik jarayonlarning muammosini chuqur tadqiq qilish va hal qilish qiyin. Hududiy demografiya shunga ko‘ra, aholi demografiya fanining bir muhim tarmog‘idir. Aholining hududiy joyshuvi xalq xo‘jaligining joylashuvi hamda tuzilishi bilan bog‘liq va aksincha, aholining joylashuvi, o‘z navbatida, xo‘jalikni rivojlantirish hamda joylashtirishga bevosita ta’sir etadi. Turli mamlakatlar, shaharlar va tumanlar xo‘jaligining ixtisosi va rivojlanish darajasiga shu hududda aholining faoliyati, xo‘jalik tarkibi turlicha bo‘lishi mumkin. Hududiy demografiyaning predmeti – aholi takror barpo bo‘lishining mintaqaviy o‘zgaruvchanlik (differensiyasiyasi) qonuniyatlarini o‘rganishdir. Hududiy demografiyaning asosiy vazafalariga hududlarning demografik hususiyatlarni o‘rganish, demografik jarayonlarning hududiy o‘zgaruvchanligiga ta’sir etuvchi asosiy omillarni aniqlash kiradi.
Hududiy demografiya
Hududiy (joylashuvchi yoki mintaqaviy) nuqtai nazar demografik tadqiqotlarda o‘ziga xos o‘ringa ega, zero aholi boshqa har qanday ob’ektiv voqelikning hodisasi sifatida nafaqat davr mobaynida, balki joylashish (maydon bo‘ylab) bo‘yicha mavjuddir. Hozirgi davrda alohida hududlar demografik jarayonlarni statistik tahliliga bag‘ishlangan tadqiqotlar doirasi kengayib bormoqda. Bunday tadqiqotlarga jaxonda o‘tkazilayotgan hozirgi sharoitda mintaqada aholi takror barpo bo‘lishini boshqarishga bag‘ishlangan tadqiqotni, demografik vaziyatning statistik tahliliga oid tadqiqotlarni misol tariqasida keltirish mumkin. Mazkur tadqiqotlarda demografik jarayonlar, hududiy xususiyatlari, ularga ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy omillarni statistik tahlil etish metodologiyasi ishlab chiqilgan, demografik vaziyatdagi o‘zgarishlarga statistik baho berilgan. O‘zbekistonda keyingi yillarda aholi takror barpo bo‘lishi jarayonlarini uning hududlari bo‘yicha sotsiologik-demografik, geografik tadqiq etish rivojlanib bormoqda. Chunki aholi deganda hududda (butun yer shari, uning ayrim qismlari, qit’alar, mamlakatlar, shaharlar, tumanlarda yashayotgan kishilar guruhi tushuniladi. Aholiga xos ijtimoiy-iqtisodiy omillar xususiyatlarni o‘rganmay turib, har qanday demografik jarayonlarning muammosini chuqur tadqiq qilish va hal qilish qiyin. Hududiy demografiya shunga ko‘ra, aholi demografiya fanining bir muhim tarmog‘idir. Aholining hududiy joyshuvi xalq xo‘jaligining joylashuvi hamda tuzilishi bilan bog‘liq va aksincha, aholining joylashuvi, o‘z navbatida, xo‘jalikni rivojlantirish hamda joylashtirishga bevosita ta’sir etadi. Turli mamlakatlar, shaharlar va tumanlar xo‘jaligining ixtisosi va rivojlanish darajasiga shu hududda aholining faoliyati, xo‘jalik tarkibi turlicha bo‘lishi mumkin. Hududiy demografiyaning predmeti – aholi takror barpo bo‘lishining mintaqaviy o‘zgaruvchanlik (differensiyasiyasi) qonuniyatlarini o‘rganishdir. Hududiy demografiyaning asosiy vazafalariga hududlarning demografik hususiyatlarni o‘rganish, demografik jarayonlarning hududiy o‘zgaruvchanligiga ta’sir etuvchi asosiy omillarni aniqlash kiradi.
Hududiy demografiya
Hududiy (joylashuvchi yoki mintaqaviy) nuqtai nazar demografik tadqiqotlarda o‘ziga xos o‘ringa ega, zero aholi boshqa har qanday ob’ektiv voqelikning hodisasi sifatida nafaqat davr mobaynida, balki joylashish (maydon bo‘ylab) bo‘yicha mavjuddir. Hozirgi davrda alohida hududlar demografik jarayonlarni statistik tahliliga bag‘ishlangan tadqiqotlar doirasi kengayib bormoqda. Bunday tadqiqotlarga jaxonda o‘tkazilayotgan hozirgi sharoitda mintaqada aholi takror barpo bo‘lishini boshqarishga bag‘ishlangan tadqiqotni, demografik vaziyatning statistik tahliliga oid tadqiqotlarni misol tariqasida keltirish mumkin. Mazkur tadqiqotlarda demografik jarayonlar, hududiy xususiyatlari, ularga ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy omillarni statistik tahlil etish metodologiyasi ishlab chiqilgan, demografik vaziyatdagi o‘zgarishlarga statistik baho berilgan. O‘zbekistonda keyingi yillarda aholi takror barpo bo‘lishi jarayonlarini uning hududlari bo‘yicha sotsiologik-demografik, geografik tadqiq etish rivojlanib bormoqda. Chunki aholi deganda hududda (butun yer shari, uning ayrim qismlari, qit’alar, mamlakatlar, shaharlar, tumanlarda yashayotgan kishilar guruhi tushuniladi. Aholiga xos ijtimoiy-iqtisodiy omillar xususiyatlarni o‘rganmay turib, har qanday demografik jarayonlarning muammosini chuqur tadqiq qilish va hal qilish qiyin. Hududiy demografiya shunga ko‘ra, aholi demografiya fanining bir muhim tarmog‘idir. Aholining hududiy joyshuvi xalq xo‘jaligining joylashuvi hamda tuzilishi bilan bog‘liq va aksincha, aholining joylashuvi, o‘z navbatida, xo‘jalikni rivojlantirish hamda joylashtirishga bevosita ta’sir etadi. Turli mamlakatlar, shaharlar va tumanlar xo‘jaligining ixtisosi va rivojlanish darajasiga shu hududda aholining faoliyati, xo‘jalik tarkibi turlicha bo‘lishi mumkin. Hududiy demografiyaning predmeti – aholi takror barpo bo‘lishining mintaqaviy o‘zgaruvchanlik (differensiyasiyasi) qonuniyatlarini o‘rganishdir. Hududiy demografiyaning asosiy vazafalariga hududlarning demografik hususiyatlarni o‘rganish, demografik jarayonlarning hududiy o‘zgaruvchanligiga ta’sir etuvchi asosiy omillarni aniqlash kiradi.